اگر مأمون عباسی از پیامدهای مثبت دعوت از امام برای پذیرفتن ولایت‌عهدی آگاه بود شاید این دعوت را انجام نمی‌داد. هرچند که برای مشروعیت بخشیدن به حکومت لرزان عباسی و همراه ساختن افکار عمومی مسلمانان نیاز به واگذاری این سمت احساس می‌شد و امام رضا(ع)، علی‌رغم اینکه آگاه بود که برگشتی در کار نیست و به‌شهادت خواهد رسید، به‌خاطر به‌اهتزاز درآوردن پرچم اسلام واقعی، تشکیل تمدن شیعی و ایفای نقش تبلیغی و فرهنگی و فراهم آوردن پایگاهی برای بیان رسالت‌های اسلام ناب محمدی این پیشنهاد را پذیرفت.
تبدیل مسیر هجرت به جاده مقدس ولایت، تبدیل مشهد به قطب گردشگری مذهبی ایران و در دو سال اخیر، یعنی در سال‌های 2016 و 2017، کسب عنوان «مشهد، شهر جهانی صنایع‌دستی گوهرسنگ‌ها» و عنوان جهانی «مشهد، پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال 2017» و حضور سالیانه نزدیک به 30میلیون زائر و گردشگر داخلی و پذیرا شدن نیمی از گردشگران مذهبی ایران به مشهد، همه و همه از پیامدها و اثرات مثبت دعوت از امام رضا(ع) برای هجرت از مدینه به مرو و پذیرفتن ولایت‌عهدی حکومت عباسیان بوده است.
برگزاری همایش علمی و پژوهشی جاده ولایت
از سالروز تولد حضرت معصومه(ع) تا سالروز تولد امام رضا(ع) به‌مدت 10 روز دهه کرامت نام‌گذاری شده و در این دهه دستگاه‌ها، ادارات، تشکل‌ها و هیئت‌های مذهبی و عموم مردم هماهنگ با جشنواره بین‌المللی امام رضا(ع)، برنامه‌های متنوع فرهنگی، هنری و پژوهشی برگزار می‌کنند و این برنامه‌ها در بیش از 70 کشور دنیا به‌صورت هم‌زمان به‌همت رایزن‌های فرهنگی ایران برگزار می‌شوند.
یکی از این برنامه‌ها که به‌مدت 10 دوره به‌همت اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌رضوی برگزار شده همایش علمی و پژوهشی جاده ولایت است. این همایش در سه بُعد استانی، ملی و بین‌المللی برپا شده و در ابتدای امر موضوع جغرافیای مسیر هجرت موردتوجه بوده است. پس از بررسی، تحقیق و پژوهش میدانی و اعزام یک تیم کارشناسی که از بدو ورود امام به ایران یعنی مرز شلمچه در استان خوزستان کار خود را شروع کرده‌اند معلوم شده که امام بعد از خوزستان و مرز شلمچه که مدخلگاه ورود امام به ایران محسوب می‌شود از استان‌های کهگیلویه‌وبویراحمد، فارس، یزد، خراسان‌جنوبی و نهایتاً خراسان‌رضوی، شهرستان سرخس مرز ایران و ترکمنستان، طی مسیر کرده‌اند. اولین نتیجه مثبت این بررسی این بوده که پس از پژوهش‌های صورت‌پذیرفته، «نقشه جاده ولایت» به‌صورت رسمی و برای اولین بار چاپ و منتشر شده است.
در ابعاد بین‌المللی، امام رضا(ع)، پس از حرکت از مدینه در عربستان، از کشورهای عراق، ایران و آخرین منزلگاه یا قدمگاه در مرو ترکمنستان عبور کرده‌اند که هم‌اکنون بقایای این قدمگاه قابل‌بازدید است. البته با توجه به جغرافیای فعلی بین‌المللی، می‌توان کشور کویت را هم در مسیر بخش کوتاهی از هجرت قرار داد.
پس از تدوین و تبیین جغرافیای مسیر جاده ولایت، دو موضوع دیگر هم در دستورکار این همایش قرار گرفت که عبارت بود از بررسی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری این راه در ایران و موضوع مهم و نقش تمدن‌ساز امام پس از ورود به ایران.
براساس پژوهش‌های صورت‌پذیرفته، پس از ورود امام به ایران تمدن شیعی شکل گرفت و آثار و بناهای تاریخی و مذهبی به‌ویژه قدمگاه‌های مسیر شناسایی شدند.
توسعه گردشگری مذهبی، یکی از مهم‌ترین سیاست‌های سازمان میراث‌فرهنگی
یکی از مهم‌ترین سیاست‌های سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از ابتدا و به‌ویژه در سال‌های اخیر توسعه گردشگری مذهبی بوده است. مشهد مقدس، با توجه به زیرساخت‌های گردشگری ایجادشده، در رأس هرم این توسعه است و شیراز به‌عنوان دومین شهر گردشگرپذیر مذهبی، علاوه‌بر جذب دیگر توریست‌ها، در مسیر جاده ولایت قرار دارد و شهر قم نیز به‌عنوان دیگر شهر گردشگرپذیر ایران، افتتاح برنامه‌های دهه کرامت از تولد حضرت معصومه(س) را پذیراست.
وجود فرهنگ غنی میزبانی ایرانیان، طرح جامع گردشگری مذهبی در ایران و ایجاد ماندگاری بیشتر با توجه به هیئت‌های مذهبی و برنامه‌هایی که اجرا می‌کنند، توجه به سایر بناهای مذهبی‌تاریخی به‌ویژه امامزادگان، جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، بررسی دقیق ظرفیت‌های آثار و بناهای تاریخی جاده ولایت، ایجاد واحدهای اقامتی بوم‌گردی و ارزان در این مسیر، مرمت و احیای این آثار و کاروانسراها و تبدیل کاربری آن‌ها به یکی از تأسیسات رفاهی گردشگری، ایجاد دیگر واحدهای عرضه خدمات به گردشگران، واگذاری امور به مردم و سرمایه‌گذاران و کاهش تصدیگری دولت و طرح جامع ویژه گردشگری جاده ولایت، همت دیگر دستگاه‌های متولی امر خدمت‌رسانی، علاوه‌بر سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، همچون اداره‌کل اوقاف و امور خیریه، فرهنگ و ارشاد اسلامی، راه و شهرسازی، شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و اداره‌کل حمل‌ونقل، در محقق شدن این طرح ملی و بین‌المللی بسیار مؤثر خواهد بود.
امید می‌رود با عنایت به سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی، به‌ویژه سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، مبنی بر توسعه گردشگری داخلی و خارجی و جذب و ماندگاری بیشتر زائران و گردشگران، به‌همت دستگاه‌های متولی به اجرای طرح جامع گردشگری مذهبی جاده ولایت و مسیر هجرت تاریخی امام رضا(ع) در ایران و در استان‌های مذکور به‌صورت ملی اقدام شود و ثبت‌ملی جاده ولایت و سپس ثبت جهانی آن در فهرست میراث بشری یونسکو در دستورکار قرار گیرد.
بر همین اساس، لازم است پلاک‌گذاری مسیر به‌منظور معلوم شدن مسیر حقیقی هجرت انجام شود، المان‌های مرتبط طراحی و نصب، و به‌عنوان الگوبخشی از این راه بازسازی و احیا شود و در بخش‌های مبدأ و مهم همانند مرز شلمچه که مدخلگاه ورود امام در استان خوزستان است و در انتها در خراسان‌رضوی از قدمگاه نیشابور، دهسرخ تا مشهد که همه‌ساله در ایام دهه کرامت و به‌ویژه در دهه پایانی ماه محرم و صفر مسیر تردد زائران پیاده به مشهد است و به‌موازات مسیر اصلی هجرت، راهی ویژه این زائران مهیا شود تا بدون خطرات تردد جاده‌ای، بتوانند طی مسیر کنند و به زیارت امام هشتم شیعیان و سرچشمه زلال معرفت رضوی و حرم منور و مطهر امام رئوف نائل شوند.
*. رئیس روابط‌عمومی و امور فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌رضوی
انتهای پیام/
